
بیماران، خصوصاً مبتلایان به بیماریهای صعبالعلاج، مهمترین افرادی هستند که به دریافت مراقبت معنوی نیاز دارند؛ لذا ارائۀ مراقبت معنوی بهصورت حرفهای و مبتنی بر اصول مداخلات روانشناختی، در زمینۀ مراقبت تسکینی از بیماران صعبالعلاج، اهمیت دوچندان دارد. بههمینمنظور و باتوجهبه کمبودهای متعدد در این زمینه، بستۀ جامعی درخصوص اصول و راهکارهای ارائۀ مراقبت معنوی تهیه شده است.
بستۀ مراقبت معنوی شامل شش کتاب و پانزده سیدی صوتی و تصویری است که با مشارکت یک تیم چندتخصصی در علوم دینی، انسانی و روانپزشکی تألیف و آماده شده است. مخاطب این مجموعه بالینگران و پژوهشگران و بیماران هستند و هدف از آن ارائۀ تعریفی جامع از معنویت و سلامت معنوی و مراقبت معنوی و ارائۀ راهکارهای علمی و کاربردی برای مراقبت معنوی بهصورت فردی یا گروهی و همچنین ارائۀ دستورکارهایی مخصوص بیماران است.
کتابهای این مجموعه عبارتاند از:
۱. درآمدی بر مبانی مراقبت معنوی. در این کتاب، مبانی معنویت و تفاوت تعاریف آن در جهانبینیهای گوناگون، مراقبت معنوی و سلامت معنوی، شرایط ارائهدهنده و گیرندۀ مراقبت معنوی، و شیوۀ حرفهایِ مداخلۀ معنوی مبتنی بر اصول روانشناختی شرح داده شده است.
۲. چرا من. این کتاب شامل سیصد سؤال و نیاز معنوی است که در طول کار بالینیِ طولانیمدت، ازطریق مصاحبه با بیماران، جمعآوری شده است. گفتنی است این دو کتاب مخصوص بالینگران و پژوهشگران نگاشته شده است و محتوای کتاب چرا من میتواند موضوع پژوهشهای متعدد قرار گیرد.
۳. بیماری و بیداری. در این کتاب مهارتهای معنوی برای مقابله با بیماری بیان شده و مخصوص بیماران و اطرافیان و ارائهکنندۀ مراقبت معنوی است.
۴. مراقبه با دعا. در این کتاب اذکار و دعاهای کوتاه برای امیدبخشی و تقویت مهارت معنوی در بیماران آمده است.
۵. آرامش با نیایش. در این کتاب بعضی ادعیه با نگاهی روانشناختی برای پاسخگویی به نگرانیهای بیماران و تغییر نگرش آنان به زندگی گزینش شده است.
۶. چه کنم. این کتاب شامل پرسش و پاسخهای فقهی مخصوص مبتلایان به بیماریهای صعبالعلاج است و سؤالات آن براساس تجربههای بالینی انتخاب شده است.
سیدیهای این مجموعه مخصوص بیماران و اطرافیان آنهاست:
۱. دوازده سیدی شامل دعاهای کتاب آرامش با نیایش همراه با تکنیکهای معنوی؛
۲. یک سیدی با موضوع تغییر نگرش به بیماری؛
۳. یک سیدی با موضوع امیدافزایی معنوی؛
۴. یک سیدی با موضوع مهارت صبرورزی.
ذکر این نکته لازم است که بالینگران برای استفاده از این بستۀ جامع باید علاوهبر مطالعۀ کتب، در دورههای مدون تئوریک و عملی، زیر نظر استادان مجرب، شرکت کنند.
بیماری و به ویژه بیماری های صعب العلاج، نه تنها جسم بیمار را به مخاطره می اندازد بلکه در سایر جهات ازجمله روان، معنویت، اقتصاد و خانواده نیز چالش های فراوانی ایجاد می کند. این گستردگی عوامل مختلف برای بیمار و خانواده او گاه چنان اهمیت پیدا می کند که حتی بیماری جسمی به میزان قابل توجهی تحت تاثیر انها قرار می گیرد. به همین دلیل کارگروه مراقبت معنوی ویژه بیماران از سال ۱۳۹۲ با شکل دهی جلسات مستمر علمی تشکیل گردید. با توجه به اینکه در زمان تدوین این کتاب، گایدلاین و یا منبع واحد و معتبری درخصوص مبانی و راهکارهای ارائه مراقبت معنوی با رویکرد بومی و بر اساس فرهنگ دینی وجود نداشت، دغدغه اصلی این کارگروه گردآوری منابع مرتبط و تولید علم بومی درزمینه اصول و مبانی مراقبت معنوی از بیماران بود. به گونهای که در فضای بالینی نیز کاملا کاربردی بوده و مبتنی بر اصول علمی مراقبت روانشناختی باشد.
این کارگروه بیش از ۱۰۰ جلسه برگزار نمود و به صورت دقیق و موشکافانه کلیه موضوعات مرتبط را مورد بحثهای دقیق علمی قرار داد. رویکرد علمی، عملیاتی و کاربردی با دغدغههای بومی و دینی، مهمترین شاخصه این جلسات بود. در راستای تدوین این کتاب، حدود ۱۰۰۰ مورد مشاوره فردی، ۷ دوره گروهدرمانی معنوی و ۵۰۰ مورد مراقبت در منزل از بیماران مراحل انتهائی زندگی، توسط مراقبین معنوی روانپزشکان و روانشناسان نگارنده کتاب صورت گرفت.